Badanie moczu, USG czy TK: co najpierw przy piasku w nerce?

Jak rozpoznać piasek w nerce na podstawie badań moczu?

Najpierw wykonuje się badanie ogólne moczu, które może wykazać krew, kryształy i cechy stanu zapalnego.
Wynik badania moczu często sugeruje obecność drobnych złogów. W osadzie moczu można zobaczyć kryształy, na przykład szczawianów wapnia czy moczanów. Mikroskopowy krwiomocz i leukocyty też są częste. Ważne są pH i ciężar właściwy moczu, bo pokazują skłonność do krystalizacji. Gdy wyniki wskazują na zakażenie, wykonuje się posiew. Przy nawracających epizodach lekarz może zlecić badania krwi, na przykład kreatyninę i stężenie kwasu moczowego, a także ocenę zbiórki dobowej moczu.

Kiedy lekarz zleci USG zamiast tylko badania moczu?

USG zleca się, gdy są objawy kamicy, krwiomocz, ból w boku albo wynik moczu budzi wątpliwości.
USG jest badaniem pierwszego wyboru, bo jest dostępne, bezbolesne i nie wykorzystuje promieniowania. Pomaga wykryć złogi w nerce, ocenić zastój moczu i wodonercze. Jest preferowane u kobiet w ciąży i u dzieci. USG może jednak nie pokazać bardzo małych złogów w moczowodzie, ale często pokaże ich pośrednie skutki, na przykład poszerzenie układu kielichowo‑miedniczkowego.

Czy TK jest konieczne przy podejrzeniu drobnych złogów?

Niskodawkowa tomografia bez kontrastu jest najczulsza dla małych złogów, ale zleca się ją, gdy USG nie wyjaśnia dolegliwości lub objawy są poważne.
Tomografia komputerowa dokładnie pokazuje wielkość i położenie złogu oraz stopień zatoru. Jest pomocna przed planowaniem zabiegu, przy silnej kolce, otyłości czy niejednoznacznym obrazie w USG. W ciąży unika się TK na rzecz USG. W niepowikłanych, łagodnych epizodach zwykle zaczyna się od USG i obserwacji.

Jakie objawy wymagają natychmiastowej diagnostyki obrazowej?

Pilnej oceny wymagają objawy sugerujące zakażenie, niedrożność lub zagrożenie czynności nerki.

• Silny ból w boku lub w podbrzuszu, który nie ustępuje po lekach przeciwbólowych.
• Ból z gorączką, dreszczami lub wymiotami.
• Brak oddawania moczu albo wyraźne zmniejszenie ilości moczu.
• Krwiomocz, zwłaszcza ze skrzepami.
• Ból nerkowy u osoby z jedyną nerką lub po przeszczepie.
• Objawy po urazie okolicy lędźwiowej.
• Ból nerkowy u kobiet w ciąży.

W tych sytuacjach lekarz zwykle zleca pilne USG, a w razie potrzeby także TK, aby szybko potwierdzić przeszkodę i zaplanować leczenie.

Kiedy RTG lub urografia są lepszym wyborem niż USG?

RTG bywa użyteczne do monitorowania znanych, widocznych w promieniach kamieni, a urografię stosuje się głównie w złożonych wskazaniach.
RTG jamy brzusznej może śledzić położenie radiocieniujących złogów w trakcie leczenia. Nie pokaże jednak kamieni, które nie pochłaniają promieniowania, na przykład moczanowych, i często nie wykryje małych złogów. Klasyczna urografia wypierana jest przez tomografię urograficzną. Tę formę obrazowania wykorzystuje się w diagnostyce krwiomoczu, wad anatomicznych lub w skomplikowanych przypadkach, zwykle poza ostremi dolegliwościami.

Jak postępować domowo, zanim lekarz zleci dalsze badania?

Nawadniaj się regularnie, obserwuj objawy i stosuj doraźne leczenie bólu zgodnie z ulotką, unikając odwodnienia.

• Pij wodę w równych porcjach w ciągu dnia. W chorobach przewlekłych ilość płynów ustal z lekarzem.
• Ogranicz sól i nadmiar białka zwierzęcego. Unikaj długich przerw bez picia.
• Mierz temperaturę i obserwuj kolor oraz ilość moczu.
• Jeśli wydalisz fragment złogu, zachowaj go do analizy laboratoryjnej.
• Unikaj alkoholu i słodzonych napojów. Postaw na umiarkowany ruch, jeśli nie masz ostrego bólu.
• Skontaktuj się z lekarzem szybciej, gdy pojawi się gorączka, narastający ból, krwiomocz lub trudności w oddawaniu moczu.

Kiedy potrzebna jest konsultacja urologa lub nefrologa?

Gdy objawy nawracają, pojawia się krwiomocz, częste infekcje, ból nie mija lub masz choroby zwiększające ryzyko kamicy.
Urolog zajmuje się ostrymi dolegliwościami, decyzją o zabiegu i usuwaniem złogów. Konsultacja jest ważna u osób z jedyną nerką, po zabiegach urologicznych, w ciąży oraz u dzieci. Nefrolog pomaga przy nawracających epizodach, zaburzeniach metabolicznych, dnie moczanowej, przewlekłej chorobie nerek czy przy planie profilaktyki nawrotów. Warto omówić badania kontrolne, dietę i ewentualne leczenie farmakologiczne pod kątem składu złogów.